Enveri

Enverî'nin bilinen eseri "Düstûrnâme"dir. Kendisi hakkındaki sınırlı bilgiye de Düsturname'den ulaşılmaktadır. 

Düstûrnâme-ì Enverì, XV. yüzyılda yazılmış ve Fatih Sultan Mehmed'in veziri Mahmut Paşa'ya 1465 yılında sunulduğu anlaşılan Osmanlı tarih yazıcılığının ilk örneklerindendir. Bu sebeple kaynak eser niteliğindedir.  Bu eser, manzum bir tarih kitabıdır. Düsturnāme-i Enverì`nin iki nüshası vardır. Paris ve İzmir nüshası. Paris nüshası XVII. Yüzyılda kopya edilmiştir. 2644 beyitten oluşmuştur. Eserin Paris nüshasını yayınlayarak bilim dünyasına kazandıran kişi Mükremin Halil Yinanç'tır. İzmir nüshası ise yazma nüshanın yazıldığı tarih olan Hicri 869 (M. 1465) yılından 25 yıl sonra 894 yılında kopya edilmiştir. Bu nüshada 3696 beyit vardır (Ademler, 2007). İzmir nüshasını yayınlayarak bilim dünyasına tanıtan kişi ise Himmet Akın'dır (Akın, 1968).

Eser mesnevi tarzında yazılmıştır ve üç bölümden oluşur: İslam'ın yayılışıyla ilgili genel bir tarih, Kayı boyunun tarihi ve Osmanlıların tarihi.

Enveri Düstürnâme’sini 22 bab olarak yazdığını ifade eder. Enverì Düstürname’ye ilk olarak tevhid biçiminde bir kasideyle başlar. Sırasıyla eserin adını, kimin adına yazıldığını ve eserin fihristini verir. Eserde 3a-42. beyit ile 3b-63. beyit arasında eserin fihristi verilmiştir. Bu fihriste göre metnin içeriği aşağıdaki gibidir:

1. bab Peygamberler tarihi,

2. bab Pişdaniler,

3. bab Keynâniler,

4. bab Eşàaniler,

5. bab Sasaniler,

6. bab Hz. Peygamber,

7. bab Halifeler devri,

8. bab Emeviler,

9. bab Abbasiler,

10. bab Saffari ve Samaniler,

11. bab Gazneviler,

12. bab Deylemiyye,

13. bab Kuhistan Melikleri,

14. bab Selçuklular*,

15. bab Şalguriyan

16. bab Harezmiyan,

17. bab Moğollar,

18. bab Aydınoğulları,

19. bab Osmanlılar,

20. bab Fatih Sultan Mehmet devri,

21. bab Mahmut Paşa’nın seferleri,

22. bab ise Mahmut Paşa’nın medhinin yer aldığı bölümdür.

*Enverì fihristinde 14. bab olarak zikrettiği Selçuklular bölümü, eserde 13. bab olarak yer alır.

Düsturname'de İstanbul'un Fethi Bölümü

ķalmışıdı onı cemāziyelāhirün

ķatl se şenbe gün oldı kafirün

yaya oğlanları geldi şubḥdem

hamle üçgez etdi çok saçıldı dem

şāh gāzi ata çün oldı süvār

yürüdi alay düzüben üstüvār

top yıķduğı gedükdegi frenk

ķaşdı mecrūh oldı kılımadı denk

ķalaya çün girdi islām etdi hüm

 katl olur efrenk bi-hadd daļı rūm

bi-had islām anda aldı mal u genc

kıldı haşma çekdügi bi-hūda renc

kesilüp tekfür dermenün başı

oldı hem perdāht istanbul işi

geldi düşdi aŋa aşhab-ı resül

çok cefālar çekdi aşḥāb-ı resül

çok çeriyle geldi niçe pādişāh

hak te ālā vermedi bir fethe rah

yapılup devri süleymandan berü

çok selāțin fethine vermişdi rū

cümlesi ol hasretile gitdiler

fethine anun vaşiyyet etdiler

fażlına bir pādişāhundur delil

āleme żıll-ı ilāhundur delil

kıldı feth istanbulı haşmuş bilin

üzüben zir ü zeber kıldı ilin

fitneye her yana istanbul sebeb

niçe ola şāha verdi haķ çalap

Düsturname'nin Tanıtıldığı 1931 Tarihli "Türk Tarih Encümeni Mecmuası"na Ulaşmak İçin:

Düsturname

Kaynakça:

Ademler, B. (2007). Düstürname-i enveri (dil özellikleri-metin) (Master's thesis, Sakarya Üniversitesi).

Akın, H. (1968), Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma ; Ankara.

Öztürk, N. (2003), Fatih Devri Kaynaklarından Düstürname-i Enveri, Kitapevi Yayınları, İstanbul