E-MÜVERRİH

Ahmedî

Şair, Tarihçi

Osmanlı dönemi divan edebiyatının önde gelen şairlerinden olup, özellikle "İskendernâme"(1) adlı eseriyle tanınır. Babinger (1982) 'e göre Yahşi Fakih'ten sonra Osmanlı Devleti'nin ikinci tarihçisidir.

Aşıkpaşazade

Vefai dervişi, Osmanlı tarihçisi

Osmanlı tarihçisi olup, özellikle "Tevârîh-i Âl-i Osman" adlı eseriyle tanınır.

Behiştî

Edebiyatçı, Tarihçi

Osmanlı'da yaşamış bir şairdir ve en bilinen eseri Behiştü’l-efrâd adlı mesnevisidir.

Enveri

Tarihçi, Şair

Enverì takma adıyla tanınan müverrihin gerçek adı, nereli olduğu, nasıl bir eğitim gördüğü ve mesleği ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Bilinen tezkire ve biyografi kitaplarında da Enverì hakkında bilgi yoktur(Öztürk,2003).

İdrisi Bitlisi

Tarihçi

Özellikle Farsça yazdığı "Heşt Bihişt" adlı eseriyle tanınır ve Doğu Anadolu'daki beyliklerin Osmanlı Devleti'ne katılmasında önemli rol oynamıştır.

Kaşifi

Tarihçi

Osmanlı tarihinin erken dönem gazâvât-nâme örneklerinden biri olan"Gaza-nâme-i Rûm" adlı eseriyle tanınan bir Osmanlı şairidir.

Mikhael Kritovulos

Tarihçi

Bizanslı bir tarihçi ve yazardır. En bilinen eseri, Osmanlı İmparatorluğu'nun Konstantinopolis'i fethetmesini konu alan "Kritovulos Tarihi" adlı eserdir.

Neşrî

Tarihçi

En bilinen eseri Kitâb-ı Cihânnümâ adlı eseridir.

Şükrullah

Tarihçi, Müzik Teorisyeni

15. yüzyılda yaşamış bir müzik teorisyeni ve tarihçidir; en bilinen eseri "Edvar-ı Musiki"dir.

Yazıcızâde Ali

Tarihçi

Yazıcızâde Alî’nin bilinen en önemli eseri Tevârîh-i Âl-i Selçûk adlı eserdir. Yazarın hayatı hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte eser, Sultan II. Murad'ın talebiyle yazılmaya başlanmış ve 1424 veya 1436-1437 yıllarında tamamlanmıştır.

Âşık Mehmed

Tarihçi

En bilinen eseri, coğrafya ve kozmografya alanında önemli bir kaynak olan "Menâzırü'l-avâlim"dir.

Ali Ekber Hitai

Seyyah-Tarihçi

16. yüzyıl başlarında Çin'e seyahat etmiş ve gözlemlerini "Hıtaynâme" adlı Farsça eserinde toplamıştır.

Bayatî Hasan b. Mahmûd

Tarihçi

"Câm-ı Cem-âyîn" adlı eserin yazarıdır. Bu eser, Osmanlı silsilenâmelerinin bilinen en eskilerinden biri olup, Osmanlı hanedanının soy kütüğünü ve Oğuzname'den özetlenen bilgileri içerir.

Celâlzâde Mustafa Çelebi

Tarihçi, Devlet Adamı

Osmanlı Devleti'nde önemli bir tarihçi ve bürokrattır; "Tabakātü'l-memâlik" adlı eseriyle tanınır.

Cenâbi Mustafa Efendi

Tarihçi, Müderris

"Cenâbi Tarihi" adlı eseriyle Osmanlı ve İslam tarihini detaylı bir şekilde anlatmıştır.

Gelibolulu Mustafa Âlî

Tarihçi, Şair, Devlet Adamı

Osmanlı tarihçisi, şair ve devlet adamıdır; en bilinen eseri "Künhü'l-Aḫbâr" olup, Osmanlı tarihini detaylı bir şekilde ele alır.

Hadîdî

Tarihçi, Şair

Kanuni Sultan Süleyman dönemine kadar olan olayları anlattığı "Tevârih-i Âl-i Osman" adlı eseriyle tanınır.

Hoca Sadettin Efendi

Tarihçi, Devlet Adamı

En bilinen eseri "Tâcü't-Tevârîh", Osmanlı tarihini anlatan önemli bir kronik olup, özellikle Osmanlı padişahlarının saltanat dönemlerine dair bilgiler sunar.

Kemalpaşazade

Tarihçi, Şair

Osmanlı yönetiminde önemli görevlerde bulunmuştur. En bilinen eseri "Tevârîh-i Âl-i Osman" olup, eserlerinde genellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun iç politikalarını ve önemli şahsiyetlerini anlatmıştır.

Lütfi Paşa

Tarihçi, Devlet Adamı

En bilinen eseri "Âsâf-nâme", devlet yönetimi ve siyaset üzerine yazılmış bir siyasetnâme olup, Osmanlı yönetim anlayışını ve idari yapısını detaylı bir şekilde ele alır.

Matrakçı Nasuh

Tarihçi, Coğrafyacı, Minyatürcü

En bilinen eseri "Nüzhetü'l-Hübbâ fî Güzeti'l-Ebâ" olup, Osmanlı İmparatorluğu'nun 16. yüzyıldaki coğrafyasını ve şehirlerini detaylı bir şekilde ele alan bir eserdir.

Oruç Bey

Tarihçi

Eserlerinden biri "Tevârîh-i Âl-i Osmân"dır. Bu eser, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan 1502-1503 yıllarına kadar olan dönemi sade bir Türkçe ile anlatır ve erken dönem Osmanlı tarihi için önemli bir kaynaktır.

Selaniki Mustafa Efendi

Tarihçi

Eserlerinden biri "Târih-i Selânikî"dir. Bu eser, 1563-1600 yılları arasındaki Osmanlı tarihini detaylı bir şekilde anlatır ve dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik olaylarına ışık tutar.

Seyyid Lokmân Çelebi

Tarihçi, Şehnâmeci

Eserlerinden biri "Kıyâfetü'l-İnsâniyye fî Şemâili'l-Osmâniyye"dir. Bu eser, Osmanlı padişahlarının fizyonomik özelliklerini ve portrelerini içeren önemli bir çalışmadır.

Eremya Çelebi

Şair, Tarihçi, Tercüman, Matbaacı

İstanbul'da doğmuş, Türkçe, Rumca, Farsça, Arapça ve İbranice öğrenmiştir. En bilinen eseri "İstanbul Tarihi"dir. Bu eser, 17. yüzyıl İstanbul'unun sosyal, kültürel ve ekonomik yapısını detaylı bir şekilde anlatır.

Evliya Çelebi

Seyyah, Yazar

Yaklaşık 40 yıl boyunca Osmanlı toprakları ve çevresindeki bölgeleri gezerek gözlemlerini "Seyahatnâme" adlı eserinde toplamıştır. Eserinde, ziyaret ettiği yerlerin coğrafyası, kültürü, insanları ve günlük yaşamları hakkında detaylı bilgiler sunmuştur.

Hezarfen Hüseyin

Tarihçi, Aydın

En önemli eserleri arasında "Tenkih-i Tevarih-i Mülük" ve "Telhisu'l-Beyan fi Kavanin-i Al-i Osman" bulunmaktadır. Bu eserler, Osmanlı tarihini ve yönetim sistemini detaylı bir şekilde ele alır.

İbrahim Peçevî

Tarihçi, Devlet Adamı

Macaristan'ın Pécs şehrinde doğmuş, Osmanlı tarihçisi ve devlet adamıdır. Osmanlı tarihini anlatan "Tarih-i Peçevi" adlı eseriyle tanınır. Eserinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1520-1640 yılları arasındaki dönemini detaylı bir şekilde ele almıştır.

Kâtip Çelebi

Tarihçi, Coğrafyacı, Bibliyograf

"Keşfü'z-Zünûn an Esâmi'l-Kütüb ve'l-Fünûn" adlı eseri, 15.000'den fazla kitabı ve 10.000'den fazla müellifi alfabetik sırayla tanıtan kapsamlı bir bibliyografyadır. Ayrıca, "Cihannüma" adlı coğrafya eseriyle de tanınır; bu eser, dönemin coğrafi bilgilerini derleyen önemli bir kaynaktır.

Naîmâ

Tarihçi, Devlet Adamı

"Târîh-i Naîmâ" adlı eseri, 1591'den 1659'a kadar olan dönemi kapsamlı bir şekilde ele alır. Bu eser, Osmanlı İmparatorluğu'nun sosyal, kültürel ve siyasi yapısını detaylı bir şekilde sunar.

Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa

Tarihçi

Osmanlı İmparatorluğu'nda IV. Mehmed, II. Süleyman, II. Ahmed ve II. Mustafa dönemlerinde hizmet vermiş bir tarihçidir. "Silahdar Tarihi" adlı eseri, 17. ve 18. yüzyıl Osmanlı tarihinin önemli kaynaklarından biridir.

Solakzade Mehmed Hemdemî

Tarihçi, Müzik Bestecisi

"Solakzâde Tarihi" adlı eseri, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan 1657 yılına kadar olan dönemi kapsamaktadır. Ayrıca, Solakzâde'nin "Fihrist-i Şahan" adlı eseri, Osmanlı şairlerinin biyografilerini içeren önemli bir kaynaktır.

Dimitri Kantemiroğlu

Tarihçi, Yazar, Müzik Uzmanı

Osmanlı ve Avrupa tarihine önemli katkılar yapan bir tarihçi, müzikolog ve Eflak-Boğdan Prensi'dir. "Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi" adlı eseriyle tanınır.

Müneccimbaşı Ahmed Dede

Tarihçi, Astronom, Müneccimbaşı

En önemli eseri, dünyanın kuruluşundan IV. Mehmed saltanatına kadar olan dönemi ele alan "Câmiü'd-Düvel"dir. Bu eser, 18. yüzyıl başlarında Lale Devri padişahı III. Ahmed tarafından kurulan ve şair Nedim'in başkanlık ettiği bir heyet tarafından Türkçeye çevrilmiştir.

Mütercim Âsım

Tarihçi

Farsça ve Arapça'dan Türkçe'ye yaptığı tercümelerle tanınır. Başlıca eserleri arasında "Burhân-ı Kātı‘" (Farsça-Türkçe sözlük), "Tuhfe-i Âsım" (Arapça-Türkçe manzum sözlük) ve "Âsım Tarihi" yer alır.

Naili Abdullah Paşa

Tarihçi, Sadrazam

Eserleri arasında "Mukaddeme-i Kavanin-i Tesrifat" ve "Kitabü'l-İfadeti'l-Muknia fi Kiraatü'l-Eimmeti'l-Erbaa" bulunmaktadır.

Sarkis Sarraf Hovhannesyan

Tarihçi, Eğitimci

En önemli eseri, 1800 yılında tamamladığı "Payitaht İstanbul'un Tarihçesi"dir. Bu eser, İstanbul'un 18. yüzyıl sonundaki sosyal ve kültürel yapısını detaylı bir şekilde ele alır.

Şânizâde Atâullah Efendi

Tarihçi, Hekim, Yazar

Osmanlı'da modern tıbbın tanınmasında önemli bir rol oynamıştır. Avrupa'da yayımlanan birçok tıbbi eseri tek başına tercüme etmiş ve modern tıbbın yerleşmesine katkı sağlamıştır.

Çelebizade Âsım

Tarihçi, Şair, Devlet Adamı

En önemli eserlerinden biri, 1722-1729 yılları arasındaki olayları anlattığı "Târih" adlı eseridir. Bu eser, Lâle Devri'nin önemli kaynaklarından biridir.

Raşit Mehmet Efendi

Tarihçi, Şair, Devlet Adamı

En önemli eseri, 1703-1724 yılları arasındaki olayları kapsayan "Târih-i Râşid" adlı tarih kitabıdır. Bu eser, Osmanlı tarihinin önemli kaynaklarından biridir.

Abdürrezzak Bahir Efendi

Tarihçi, Divan şairi

En önemli eserlerinden biri, 1845 tarihli "Risâle-i Sagīre" adlı sefaretnâmesidir. Bu eserde Avrupa'nın zenginleşme nedenleri, kültürü ve sosyal yardım kurumları üzerinde durmuş, Paris ve çevresini tanıtmıştır.

Abdurrahman Şeref

Tarihçi, Devlet Adamı, Eğitimci

Eserleri arasında, Osmanlı Tarih Encümeni Mecmuası'nda yayımlanan makaleleri ve "Tarih Musahabeleri" adlı eseri bulunmaktadır. "Tarih Musahabeleri", çeşitli gazetelerde yayımlanan tarihî sohbetlerinin derlemesidir.

Ahmed Cevad Paşa

Tarihçi, Devlet Adamı, Asker

En önemli eserlerinden biri, Osmanlı askerî tarihini anlattığı "Târîh-i Askerî-i Osmânî"dir. Bu eser, Osmanlı ordusunun tarihî gelişimini ele alır.

Ahmed Cevdet Paşa

Tarihçi, Hukukçu ve Devlet Adamı

En önemli eserlerinden biri, Osmanlı tarihini anlatan on iki ciltlik "Târih-i Cevdet" adlı çalışmasıdır. Bu eser, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan 1826 yılına kadar olan dönemi kapsamaktadır.

Ahmed Vefik Paşa

Tarihçi, Devlet Adamı, Diplomat, Yazar, Çevirmen

Türk diline katkılarıyla bilinir ve "Lehçe-i Osmanî" adlı sözlüğü hazırlamıştır.

Avram Vapuridi Efendi

Tarihçi, Devlet Adamı

En bilinen eserlerinden biri, Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihini ele alan "Osmanlı Tarihi" adlı çalışmasıdır. Bu eser, dönemin tarihî olaylarını detaylı bir şekilde incelemektedir.

Dağavaryan Nazret Efendi

Tarihçi, Doktor, Devlet Adamı

Eserleri arasında tıp, din ve tarih konularında bilimsel çalışmalar bulunmaktadır.

Diran Kelekyan

Tarihçi, Gazeteci, Yazar, Profesör

Fransızca-Türkçe bir sözlük hazırlamıştır. Eserleri arasında "Ondokuzuncu asırda ictimâî ve siyâsî Avrupa" (1914) adlı çalışması bulunmaktadır. Bu eser, 19. yüzyılda Avrupa'nın sosyal ve siyasi yapısını ele almaktadır.

Friedrich Giese

Tarihçi

Giese'nin en önemli eserlerinden biri, 1922 yılında yayımladığı "Anonim Tevârîh-i Âl-i Osmân" adlı çalışmasıdır. Bu eser, yazarları bilinmeyen 13 el yazması metni karşılaştırmalı olarak ele alarak, Osmanlı Devleti'nin kuruluşuna dair önemli bilgiler sunmaktadır.

Hayrullah Efendi

Tarihçi, Devlet Adamı, Hekim

Hayrullah Efendi'nin en bilinen eserlerinden biri, Osmanlı tarihini ele aldığı "Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye Târihi"dir. Bu eser, Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşundan 17. yüzyıla kadar olan dönemi kapsamaktadır.

Hrant Asadur

Tarihçi, Hukukçu

Eserleri arasında "Dimankarner" (1921) adlı çalışması bulunmaktadır. Bu eser, Ermeni toplumunun çeşitli yönlerini ele alan bir derlemedir.

Mustafa Nuri Paşa

Tarihçi, Devlet Adamı

En bilinen eseri, dört cilt halinde yayımlanan "Netâyicü'l-Vukûât"tır. Bu eser, 1826-1876 yılları arasındaki Osmanlı olaylarını kapsamlı bir şekilde ele alır.

Tayyarzâde Ahmed Atâ

Tarihçi, Devlet Adamı

En bilinen eseri, 1876 yılında yayımlanan "Tarih-i 'Ata"dır. Bu eser, Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. yüzyıldaki siyasi ve kültürel olaylarını kapsamaktadır.

Bursalı Mehmed Tahir Bey

Tarihçi

KAYNAKLAR